راههای درمان آزواسپرمی

آزواسپرمی چیست؟

آزواسپرمی (Azoospermia) در پزشکی به مواردی اطلاق می شود که در آن مایع منی مرد فاقد اسپرم یا به عبارت دیگر تعداد اسپرمهای مرد صفر می باشد. در اینگونه مردان هیچ اتفاق قابل تشخیصی در ظاهر مایع منی نمی افتد، چون حدود یک درصد حجم منی را اسپرمها تشکیل می دهند. تشخیص آزواسپرمی در یک مرد شوک بزرگی برای وی است. این مردان دارای میل جنسی و عملکرد جنسی طبیعی هستند و فقط مشکل باروری دارند.

تشخیص این بیماری فقط با آزمایش میکروسکوپیک مایع منی می باشد که باید حداقل در دو آزمایش به فاصله 4 هفته از همدیگر تائید شود. در ضمن برای تشخیص آزواسپرمی باید از روش استاندارد آزمایش مایع منی که سازمان بهداشت جهانی توصیه کرده است استفاده نمود. در بعضی از مردان که آزمایشگاه گزارش آزواسپرمی کرده است، اگر مایع منی سانتریفوژ شود و رسوب حاصل از سانتریفوژ آزمایش گردد، اسپرم یافت خواهد شد که به آن اسپرم مخفی یا کریپتواسرمی گفته می شود.آزواسپرمی با فقدان مایع منی متفاوت است. در یک عده از مردان بنا به عللی پس از انزال مایع منی وجود ندارد، این بیماری انواع مختلف دارد و جای بحث آن اینجا نیست.

آزواسپرمی دارای دو علت کلی است:

یا انسدادی در مسیری که اسپرم را منتقل می کند وجود دارد که به آن آزواسپرمی انسدادی می گویند و یا اینکه بیضه ها اسپرم تولید نمی کنند که به آن آزواسپرمی غیر انسدادی می گویند. اندازه بیضه و اندازه گیری میزان هورمون FSH خون به ما کمک می کند که به سرعت تشخیص احتمالی را بدهیم. اگر اندازه بیضه ها کوچک و میزان هورمون FSH بالا باشد، به احتمال زیاد فرد دچار آزواسپرمی غیر انسدادی است و شانس بچه دار شدن تقریبا صفر است. گاهی بعضی از مردان بطور مادرزادی دارای فقدان لوله های منی بر هستند. در این مردان حجم منی فوق العاده کم و حدود نیم میلی لیتر می باشد.

علل آزواسپرمی یا اسپرم صفر

آزواسپرمی در صورتی که جریان اسپرم مسدود شده و نتواند بدن را ترک کند (به علت انسداد) رخ می دهد. اسپرم صفر ممکن است به علت مشکل تولید اسپرم (علتی غیر از انسداد) نیز باشد.

آزواسپرمی انسدادی

•  شرایط ژنتیکی، مانند عدم وجود دو طرفه مادرزادی وازو دفران، ممکن است بر روی انتقال اسپرم تاثیر بگذارد.
•  عفونت، در سیستم تولید مثل مردانه، مانند بیضه ها یا پروستات، ممکن است بر باروری مردان تأثیر بگذارد.
• تروما، نیز ممکن است سبب ایجاد بی نطفگی شود. آسیب قبلی یا جراحی ستون فقرات، لگن، شکم یا ارگان های جنسی مردانه ممکن است باعث آسیب به سیستم تولید مثل مردانه شود. این امر ممکن است شامل جراحی بر فتق اینگوینال (کشاله ران) نیز باشد. تروما ممکن است بر تولید اسپرم تاثیر بگذارد یا باعث انسداد در جریان یا حمل اسپرم شود.
• واریکوسل، بیماری است که سبب اتساع وریدهای اسکروتوم می شود.

آزواسپرمی غیر انسدادی

• داروها، مانند استروئید ها، آنتی بیوتیک ها و داروهای مورد استفاده برای درمان التهاب یا سرطان ممکن است روی باروری مردان تاثیرگذار باشد.
• سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و استفاده از مواد مخدر ممکن است باعث اشکال در تولید اسپرم شود.
• شرایط ژنتیکی، ممکن است بر روی تولید اسپرم یا رشد اندام های تولید مثل تاثیر بگذارد، مانند: سندرم کلاین فلتر و سندرم کالمن.
• سطح غیر طبیعی هورمون ها، ممکن است ناشی از اختلالات بیضه ها باشد و بر تولید اسپرم تأثیر بگذارد.
• تابش اشعه، برای درمان سرطان ممکن است بر تولید اسپرم تاثیر بگذارد.
• انزال رتروگراد، بیماری است که باعث ورود مایع منی به مثانه به جای خروج از بدن می شود. این حالت معمولا به علت اشکال در گردن مثانه ایجاد می شود و ممکن است به علت آسیب نخاعی، دارو یا دیابت باشد.

سایر علل بی نطفگی، شامل آفت کش ها، فلزات سنگین، گرما و بیضه ی نزول نکرده (بیضه هایی که از شکم به داخل اسکروتوم منتقل نشده اند)، هر کدام از این عوامل می توانند تولید اسپرم را تحت تاثیر قرار دهند.

علائم آزواسپرمی

• ناتوانی باردار شدن شریک
• افزایش چربی بدن، موی بدن و بافت پستان
• ترشح شفاف، آبکی یا سفید از آلت تناسلی
• احساس توده یا تورم بر روی اسکروتوم که شبیه به یک کیسه کرم می باشد (واریکوسل)
• استرس یا فشار عاطفی از ناتوانی در داشتن بچه
• بیضه های کوچک، نرم و یا عدم وجود بیضه
• وریدهای بزرگ، پیچ خورده و قابل دید بر روی اسکروتوم (واریکوسل)

تشخیص آزواسپرمی

پزشک سوالاتی در مورد شیوه زندگی، مصرف سیگار و الکل، داروهای مصرفی و مدت زمان تلاش شما برای داشتن بچه را خواهد پرسید. او ممکن است در مورد زمان بندی و تعداد فعالیت های جنسی و هر گونه مشکل میل جنسی نیز سوال بپرسد.

برای تشخیص ممکن است به تست های زیر نیاز داشته باشید:

معاینه فیزیکی

پزشک به دنبال نشانه هایی از عدم تعادل هورمون ها مانند افزایش چربی بدن، موی بدن و بافت پستان می باشد. اندازه و شکل بیضه ها نیز مورد معاینه قرار می گیرد. همچنین پزشک معاینه مقعد برای بررسی پروستات و سایر قسمت های سیستم تولید مثل انجام می دهد.

بیوپسی

یک روش برای نمونه برداری از بیضه است. پزشک ممکن است نمونه را با یک سوزن یا از طریق یک برش کوچک در اسکروتوم بردارد. این روش توانایی بیضه ها برای تولید اسپرم طبیعی را تعیین می کند.

آزمایش خون

ممکن است برای بررسی سلامت کلی شما انجام شود.

آزمایش ژنتیک

برای بررسی ژن های غیرطبیعی ممکن است آزمایش ژنتیکی انجام شود. ژن های غیر طبیعی ممکن است باعث اشکال در تولید اسپرم، انتقال اسپرم یا تشکیل اندام های تولید مثل مردانه شوند.

ام آر آی

ممکن است تصویری از غده هیپوفیز برای بررسی علل دیگر ناباروری گرفته شود. ممکن است برای عکس های واضح تر از رنگ کنتراست استفاده شود. اگر سابقه واکنش آلرژیک به رنگ کنتراست دارید، به پزشک اطلاع دهید. با اجسام فلزی وارد اتاق ام آر آی نشوید زیرا فلز می تواند باعث آسیب جدی شود. اگر هرگونه فلز در بدن خود دارید به پزشک گزارش دهید.

ونوگرافی اسپرماتیک

یک تست است که موقعیت ورید های داخل اسکروتوم را بررسی کرده و نشان می دهد. ممکن است برای بررسی واریکوسل مورد استفاده قرار گیرد.

سونوگرافی اسکروتال یا ترانس رکتال

این سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی برای پیدا کردن توده و سایر تغییرات در بیضه ها و اسکروتوم می باشد. ممکن است برای بررسی واریکوسل یا هر بخش از دست رفته سیستم تولید مثل استفاده شود.

آنالیز اسپرم

یک تست برای بررسی باروری می باشد. این کار با گرفتن نمونه از مایع منی انجام می شود.

آزمایش ادرار بعد از انزال

در این آزمایش، ادرار پس از انزال جمع آوری و بررسی می شود. وجود اسپرم در ادرار می تواند نشانه ای از انسداد یا مشکلات انزال باشد.

درمان صفر بودن اسپرم

درمان بستگی به علت زمینه ای آزواسپرمی دارد. ممکن است به هر یک از موارد زیر نیاز داشته باشید:

داروی بی نطفگی

ممکن است برای درمان عفونت سیستم تولید مثل استفاده شوند. از هورمون ها نیز ممکن است برای درمان اختلال هورمونی استفاده شود.

آمبولیزاسیون زیر پوستی

روشی است که می تواند برای درمان واریکوسل استفاده شود. انسداد در وریدهای متسع یافته ایجاد می شود که جریان خون را متوقف می کند.

استخراج اسپرم

یک روش برای حذف اسپرم از بیضه ها یا اپیدیدیم در صورت وجود انسداد است. اسپرمی که برداشته شده ممکن است ذخیره یا برای بارور کردن تخمک زن استفاده شود.

 جراحی آزواسپرمی

ممکن است لازم باشد جراحی برای درمان واریکوسل یا ترمیم وازودفران های مسدود شده نیاز باشد.

در مردانی که مبتلا به آزواسپرمی انسدادی هستند برای درمان از روشهای زیر، بسته به شرایط بیمار می توان استفاده کرد:

1. پیوند لوله منی بر (واز) به اپیدیدیم با میکروسکوپ که در اصطلاح پزشکی به آن Vasoepididymostomy می گویند. آن یک عمل جراحی فوق العاده مشکل است که با میکروسکوپ انجام می شود و حدود سه ساعت طول می کشد. چون قطر لوله منی بر و اپیدیدیم فوق العاده اندک است، میزان موفقیت این عمل نیز کم است. در دست بهترین جراحان در حدود 25 درصد موارد اسپرم در مایع منی ظاهر می شود ولی چون کیفیت اسپرم پائین است، میزان حاملگی فقط 10 درصد است.

2. اسپرم برای رسیدن به مایع منی به ترتیب از راههای زیر عبور می کند: اپیدیدیم، لوله منی بر و مجرای انزالی. گاهی انسداد در مجرای انزالی است. درمان این بیماران نسبتا راحت است می توان از طریق مجرای ادرار با یک برش ساده مجرای انزالی را باز کرد.

3. در مردانیکه مبتلا به فقدان مادرزادی دو طرفه لوله منی بر هستند، از یک روشی بنام PESA استفاده می شود. این کلمه مخفف Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration می باشد که در آن از طریق پوست بیضه، اسپرم از اپیدیدیم با سرنگ بدست آمده و لقاح در آزمایشگاه انجام می شود.

4. روش دیگر استفاده از MESA است. این کلمه مخفف Microepididymal Sperm Aspiration است. در آن کیسه بیضه با جراحی باز می شود و قسمتی از اپیدیدیم که مسدود شده است با میکروسکوپ مشخص می شود (چون پشت انسداد اتساع وجود دارد) و از محل متسع شده با سرنگ اسپرم کشیده و زیر میکروسکوپ وجود اسپرم تائید می شود و از آن جهت لقاح در آزمایشگاه استفاده می شود.

5. گاها در بیمارانی که دارای آزواسپرمی انسدادی هستند نمی توان از اپیدیدیم اسپرم بدست آورد، در این بیماران از روش TESA استفاده می شود. این کلمه مخفف Testicular Sperm Aspiration می باشد که در آن از راه پوست با سوزنهای بخصوص از بیضه اسپرم کشیده می شود.

درمان مردان مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی

در این مردان بیوپسی بیضه نشان می دهد که بیضه ها اسپرم تولید نمی کنند. اینگونه مردان قائدتا نابارور مطلق هستند، ولی در سالهای اخیر پیشرفتهائی در این زمینه ایجاد شده است. خود آزواسپرمی غیر انسدادی یا بد عملکرد بیضه دارای علل بسیار زیادی است، در بعضی از موارد می توان تولید اسپرم توسط اینگونه بیضه ها را با دارو تحریک کرد.

1. در مردانی که اندازه بیضه ها طبیعی و میزان هورمون FSH خون بالا نیست ممکن است بتوان با دارو تولید اسپرم را تحریک نمود.
2. یکی از موارد از بین رفتن عملکرد بیضه عدم عمل جراحی به موقع بیضه نزول نکرده است. اگر این بیماری دو طرفه باشد، مرد دچار ناباروری خواهد شد. بعض از این نوع بیضه ها را نیز می توان با تجویز دارو وادار به تولید اسپرم کرد.

3. گاهی در مردانی که دارای آزواسپرمی عیر انسدادی هستند، در نمونه برداری از بیضه ها تعدادی اسپرم مشاهده می شود، علت آزواسپرم بودن این مردان این است که اسپرم در حین انتقال از بین می رود. از اسپرمی که از طریق نمونه برداری بدست می آید می توان برای لقاح در آزمایشگاه استفاده کرد.

واریکوسل چیست؟

واریکوسل زمانی رخ می‌دهد که رگ های کیسه بیضه بزرگ شوند. عمل واریکوسل در واقع جراحی مربوط به حذف این رگ های بزرگ شده است. این عمل انجام می‌شود تا جریان خون به اندام تناسلی فرد به حالت عادی برگردد.

وقتی که در کیسه بیضه فردی واریکوسل به وجود آید، انتقال خون به سایر نقاط این بخش از بدن متوقف می‌شود. بیضه افراد در کیسه ای به نام اسکروتوم قرار دارد. از آنجایی که خون نمی‌تواند از این بخش دوباره به قلب برگردد، خون در اینجا جمع شده و رگ ها به شکل نامعقولی بزرگ می‌شوند.

واریکوسلکتومی مناسب چه افرادی است؟

بیماری واریکوسل معمولا در 15 درصد از مردان بالغ و 20 درصد از نوجوانان پسر رخ می‌دهد. این بیماری معمولا هیچ ناراحتی برای فرد به وجود نمی‌آورد و علائم خاصی ندارد. اگر واریکوسل فرد منجر به درد و ناراحتی نشود، ممکن است دکتر تصمیم بگیرد که کاری در مورد آن انجام نشود تا نیازی به جراحی واریکوسلکتومی یا عمل واریکوسل نباشد.

واریکوسل بیضه چپ

واریکوسل معمولا در سمت چپ کیسه بیضه ایجاد می‌شود.

واریکوسلی که در سمت راست کیسه به وجود می‌آید معمولا در اثر تومورها و رشد آنها هستند. اگر واریکوسل فرد در سمت راست بیضه باشد، پزشک معالج معمولا جراحی واریکوسلکتومی را به همراه جدا کردن بخش بزرگ شده تجویز می‌کند.

واریکوسل و ناباروری

یکی از آثار منفی واریکوسل در آقایان، ناباروری است. ممکن است برای افرادی که می‌خواهند بچه دار شوند و در این زمینه مشکل دارند عمل واریکوسل تجویز شود.

همچنین اگر تولید تستسترون در فردی با کاهش مواجه شود، احتمال وجود واریکوسل در وی بالا است و نیاز به عمل جراحی وجود دارد. از جمله علائم کاهش تستسترون در بدن می‌توان به افزایش وزن و تمایل جنسی پایین اشاره کرد.

واریکوسلکتومی چطور انجام می‌شود؟

این عمل به صورت سر پایی انجام می‌شود و بیمار می‌تواند در همان روز ترخیص شود و به خانه برود.

واریکوسل چگونه باعث ناباروری میشود؟

 اگر از دارو یا مواد خاصی استفاده می‌کنید، این موضوع را به اطلاع دکتر برسانید. استفاده از داروهای رقیق کننده خونی نظیر وارفارین (کومادین) یا آسپرین را متوقف کنید. بدین ترتیب ریسک خونریزی در طول جراحی پایین می‌ آید.

 دستورالعمل دکتر خود مربوط به رژیم غذایی و نخوردن چیزی چند ساعت قبل از عمل را رعایت کنید. بین 8 تا 12 ساعت قبل از عمل نباید چیزی بخورید.

 کسی همراهتان باشد تا شما را به بیمارستان ببرد و پس از عمل به خانه برگرداند. همچنین از محل کار خود مرخصی یک تا چند روزه تهیه کنید.

وقتی برای عمل جراحی وارد اتاق شدید

 از شما خواسته می‌شود تا لباس های خود را در آورده و روپوش مخصوص بیمارستان را بر تن کنید.

 بر روی یک میز جراحی دراز می‌کشید و به شما داروی بیهوشی خاصی تزریق می‌شود تا به خواب بروید.

 جراح شما یک کاتتر ادرار را جهت گرفتن ادرار در حین خواب به شما متصل خواهد کرد.

متداول‌ ترین عمل جراحی در این زمینه، واریکوسلکتومی لاپاراسکوپی است. جراح شما این عمل را با ایجاد چندین برش آغاز می‌کند از یک لاپاروسکوپ با نور جهت دیدن درون بدن شما استفاده می‌شود. جراح شما ممکن است این عمل را با تنها یک برش بزرگتر انجام دهد و در این روش دیگر نیازی به دوربین نیست.

 مراحل عمل واریکوسل 

 چندین برش کوچک را در زیر شکم شما ایجاد می‌کند.

 لاپاروسکوپ را در یکی از بیضه‌های فرد قرار می‌دهد تا بتوانند درون بدن را از طریق دوربین و صفحه نمایش ببیند.

 به زیر شکم شما گاز می‌افزاید تا فضای بیشتری جهت انجام جراحی وجود داشته باشد.

 ابزار مختلف جراحی را داخل برش ها می‌برد.

 از ابزارهای خود جهت حذف رگ های بزرگ شده که جلوی جریان خون را گرفته اند استفاده می‌ کند.

 به کمک گیره های کوچک انتهای رگ ها را می‌بندد و یا از حرارت جهت این کار استفاده خواهد کرد.

 پس از بسته شدن رگ های بریده شده، ابزار و همچنین لاپروسکوپ را از بدن جدا خواهد کرد.

مراقبت بعد از عمل واریکوسل

عمل جراحی بین یک تا دو ساعت به طول می‌انجامد. پس از عمل، بیمار را در یک اتاق قرار می‌دهند تا از خواب بیدار شود. سپس بیمار به مدت یک تا دو ساعت استراحت می‌کند و پس از آن، پزشک او را آماده مرخص شدن خواهد کرد.

در دوران بهبود خود در خانه باید:

 هر دارو یا آنتی بیوتیکی که دکتر تجویز کرده است را مرتب مصرف کنید.

 از داروهای درد نظیر ایبوپروفن (ادویل، مورتین) جهت کاهش درد عمل استفاده کنید.

 دستورالعمل دکتر خود جهت تمیز کردن قسمت بریدگی های عمل را دنبال کنید.

 بسته های یخ را چند بار در روز به مدت 10 دقیقه بر روی کیسه بیضه ها قرار دهید تا بزرگی آنها از بین برود.

بعد از عمل واریکوسل چه کارهایی باید انجام داد؟

از فعالیت های زیر اجتناب کنید، تا زمانی که دکتر به شما بگوید:

 به مدت 2 هفته فعالیت جنسی و نزدیکی نداشته باشید.

 فعالیت های بدنی سنگین انجام ندهید و هیچ چیز سنگینی را بلند نکنید.

 شنا نکنید، دوش نگیرید و کیسه بیضه ها را در آب قرار ندهید.

 رانندگی نکرده و لوازم ماشینی را کنترل نکنید.

 هنگام مدفوع، به خود فشار نیاورید.

علت درد بیضه سمت چپ بعد از عمل واریکوسل

درد بیضه چپ بعد از عمل واریکوسل، طبیعی است. اساسا عمل واریکوسل برای حذف رگ های مسدود شده بیضه صورت میگیرد. پس تا زمانیکه بعد از عمل، کیسه بیضه دچار آب آوردن یا درد بسیار شدید نشده، نیازی به مراجعه به پزشک نمیباشد.

عوارض جانبی عمل واریکوسل

اگر هر کدام از علائم زیر را داشتید سریعا به پزشک معالج مراجعه کنید:

 جمع شدن مایع در اطراف بیضه ها

 مشکل در ادرار کردن یا خالی شدن کامل مثانه

 قرمز شدن، التهاب و باز شدن محل برش جراحی

 بزرگ شدن غیرطبیعی کیسه بیضه که به شرایط سرد نظیر یخ گذاشتن بر روی آن واکنش نشان نمی‌دهد.

 عفونت

 تب بالا (101 درجه فارنهایت و بالاتر)

 حالت تهوع

 بالا آوردن

 درد در پا و یا بزرگ شدن آن

تاثیر عمل واریکوسل بر باروری مردان

عمل جراحی واریکوسلکتومی با بازگرداندن جریان مناسب خون به کیسه بیضه ها، باروری را در آقایان بالا می‌برد و در نتیجه تولید تستسترون و اسپرم در بدن بیشتر می‌شود.

پزشک معالج شما قطعا پروسه تجزیه و تحلیل اسپرم را انجام خواهد داد تا میزان بهبود باروری را مشخص کند. واریکوسلکتومی معمولا بین 60 تا 80 درصد بهبود را در زمینه تولید اسپرم و باروری ایجاد می‌کند. موارد مربوط به حاملگی پس از عمل واریکوسلکتومی معمولا بین 20 تا 60 درصد افزایش باروری را ثابت کرده‌اند.

توصیه های پزشک

واریکوسلکتومی یک عمل جراحی امن و معمولی است که میزان باروری در آقایان را تا حد زیادی بالا می‌برد و مشکلاتی نظیر عمد وجود جریان خون مناسب در بخش تناسلی آقایان را از بین خواهد برد.

همچون هر عمل جراحی دیگری در واریکوسلکتومی نیز ریسک هایی وجود دارد و این عمل جراحی نمی‌تواند مشکل باروری افراد را به شکل کامل از بین ببرد. در زمینه ضرورت انجام این عمل حتما با پزشک متخصص مشورت کنید و از او بپرسید که آیا این عمل می‌تواند میزان اسپرم شما و همچنین کیفیت آنها بهبود بخشد یا خیر.