خواص زیره سیاه

 ​

نام علمی:

.Carum carvi L

تیره:

Apiaceae

در انجیل، میوه های گیاه زیره سیاه به عنوان ادویه ای مطبوع معرفی و خصوصیات فوق العاده آن بر شمرده شده است. دیوسکورید در کتاب خود تحت عنوان پنج مقاله گفته است زیره سیاه انسان را قوی و تنومند می کند.

این گیاه از قرن دهم از جزایر سیسیل تا شمال اسکاندیناوی در مقیاس وسیعی کشت می شده است. برای اولین بار در قرن دوازدهم، فارماکوپه آلمان از میوه زیره سیاه به عنوان دارو یاد کرد. در حال حاضر، زیره سیاه در اکثر فارماکوپه های معتبر رسما به عنوان دارو معرفی شده است. از مواد موثره زیره سیاه برای مداوای دل درد و نفخ شکم استفاده می شود. اسانس میوه مانع از رشد و تکثیر برخی از باکتری ها می شود. از این اسانس در صنایع دارو سازی، صنایع غذایی، شیرینی سازی، نوشابه سازی، کنسرو سازی و صنایع بهداشتی و آرایشی استفاده های فراوان می شود. به علت استفاده روز افزون از بذر های این گیاه، روز به روزبر متقاضیان آن افزوده می شود. از این رو، زیره سیاه در سطوح وسیعی در کشور های هلند (از مهمترین کشور های صادر کننده زیره سیاه است)، آلمان، روسیه، آمریکا، مصر و تعدادی از کشور های آسیایی، به زیر کشت می رود.

گیاهشناسی

تاکنون، بیش از 20 گونه از جنس کاروم مورد شناسایی قرار گرفته است که عملکرد بعضی از آنها کم و برخی دیگر بسیار زیاد است. گونه های مختلف زیره سیاه گیاهانی هستند یکساله، دو ساله و یا چند ساله که عملکرد گیاهان دو ساله بیش از گیاهان یک ساله است و به صورت گسترده ای در جهان کشت می شود.

گیاهان دو ساله دارای ریشه ای مخروطی به ضخامت یک بند انگشت هستند که به طور مستقیم در زمین فرو می رود. این ریشه کم و بیش گوشتی و سطح خارجی آن به رنگ قهوه ای تیره بوده و قسمت داخلی آن سفید است. گیاه در سال دوم رویش به ساقه می رود. ساقه به طور مستقیم رشد می کند. ارتفاع آن 1 تا 5/1 متر است و از بخش تحتانی آن شاخه های متعددی خارج می شود. در سال اول رویش، برگ های طوقه ای که دمبرگ بلندی به طول 20 سانتی متر دارند، به وجود می آیند. برگ های انتهای ساقه فاقد دمبرگ اند و مستقیما به ساقه متصل می باشند. برگ ها دارای بریدگی های عمیق هستند. برگ های پایین ساقه با برگ های بالایی تا حدودی تفاوت دارند. به طوری که برگ های پایینی (قسمت تحتانی) از بریدگی بیشتری نسبت به برگ های بالایی برخوردار بوده و رشته مانند به نظر می رسند.

ار تفاع گیاهان یک ساله متفاوت و بین 50 تا 70 سانتی متر است. برگ های گیاهان یک ساله نسبت به برگ های گیاهان دو ساله، روشن تر و به رنگ سبز روشن هستند.

هر دو نوع گیاه (اعم از یک ساله و دو ساله) دارای گل های سفید یا صورتی هستند که روی چتر های مرکب از 5 تا 10 شعاع قرار گرفته اند. گل ها یک پایه (دارای اندام های نر و ماده) هستند.

میوه بیضوی، فندقه (شیزوکارپ) و رنگ آن قهوه ای روشن است. در طول میوه، خطوط باریکی که تعداد آنها اغلب پنج (5) عدد می باشد، دیده می شود.

میوه زیره سیاه بوی مطبوعی دارد که ناشی از وجود اسانس در آنهاست. اسانس پس از ساخته شده در حفره های مخصوص (از نوع شیزوژن) ذخیره می شود.

بذر های گیاهان دو ساله دارای 3 تا 7 درصد سانس است، در حالی که در بذر های گیاهان یک ساله مقدار آن به 2 تا 3 درصد می رسد. پس از استخراج اسانس، کنجاله حاوی 20 درصد پروتئین و 14 درصد تا 22 درصد چربی است کع غذایی مناسب برای طیور می باشد.

اسانس این گیاه از ترکیبات مختلف ترپنی و ترپنوئیدی تشکیل شده است. عمده ترین آنها کارون که مقدار آن بین 50 تا 70 درصد می باشد. از ترکیبات دیگر می توان از لیمونن (25 تا 30 درصد)، دی هیدروکارون، کاروئول و دی هیدروکاوئول نام برد.

اندام های دیگر این گیاه مانند ریشه، ساقه، برگ ها، گل ها و چتر ها نیز محتوی اسانس می باشند. ولی قسمت عمده اسانس در میوه ها (بذر ها) ساخته و ذخیره می گردد که این اسانس از بهترین کیفیت نیز برخوردار است.

اسانس از بدو تشکیل میوه به تدریج ساخته می شود و مقدار آن در این مرحله (در آغاز تشکیل میوه) کم است. میوه ها در مرحله ای که هنوز کاملا نرسیده و به رنگ سبز (در مرحله شیری) هستند، دارای حداکثر مقدار اسانس می باشند (در این مرحله مقدار کارون کم است)، سپس با کامل شدن میوه، مقدار کمی اسانس کاسته می شود و به اندازه ثابت خود می رسد (اسانس در این مرحله، از بیشترین مقدار کارون برخوردار است).

برای خواندن ادامه مطلب اینجا کلیک کنید.