​

نام علمی:

.Mentha piperita L

تیره:

Lamiaceae

گیاهشناسی

تا کنون 50 گونه متعلق به جنس نعناع شناسایی شده اند که از بین این گونه ها تعداد کمی ارزش دارویی دارند و توسط انسان استفاده می شوند. نعناع گیاهی است دو رگ که به صورت خود به خودی در طبیعت به وجود آمده است.

برخی از محققان معتقدند که نعناع از تلفیق گونه های آکواتیکا و اسپیکاتا (به ویریدیس نیز معروف است) به وجود آمده است.

گونه اسپیکاتا نیز گیاهی است دورگ که از تلفیق گونه لانگیفولیا و گونه روتوندیفولیا حاصل شده است. در میان این گیاهان ، وجود «منتول» تنها در اسانس گونه آکواتیکا به اثبات رسیده است.

در مورد منشا این گیاه اختلاف نظرهایی وجود دارد. عده ای از گیاه شناسان آسیا را منشا نعناع می دانند. در حالی که ، برخی دیگر منشا آن را انگلیس دانسته و معتقدند که این گیاه در قرن هفدهم، در انگلیس به وجود آمده است. نعناع در نواحی معتدل اروپا ، آسیا، شمال آمریکا، و استرالیا در سطوح وسیعی می روید. این گیاه به دو فرم مختلف نعناع سیاه یا قرمز(واریته افیسینالیس و فرم روبسنز یا میکام) و نعناع سبز(واریته افیسینالیس فرم پالسنس) یافت می شود.

در اکثر کشورها ، فرم رویسنز (میکام) کشت می شود.

نعناع، گیاهی است علفی و چند ساله ، اندامهای هوایی آن تحت تاثیر سرمای زمستان خشک می شوند. ولی اندامهای زیرزمینی (استلونها و ریزومها) ، زنده بوده و فعالیت خفیفی دارند. ضخامت ریشه نعناع 3 تا 4 میلی متر است. ریشه رستها (استلونها) و ریزومها دارای گره های متعددی است که محل رویش ریشه های باریک و در نتیجه تشکیل گیاهان کوچک در اطراف پایه مادری می باشد. اندامهای زیرزمینی نعناع به رنگ سفید ، نازک و به طول 5 تا 20 سانتی مترند. ریشه نعناع چندان عمیق نیست و به صورت پراکنده در سطح خاک قرار دارد.

ریشه رستها به صورت انشعابهای متعدد بلند و سفید رنگ از ریزوم خارج می شوند. ریشه رستها اندامهایی هستند که برای تکثیر گیاه مورد استفاده قرار می گیرند. از رشد ریزومها، اندامهای هوایی(ساقه و برگ) به وجود می ایند.

نعناع دارای ساقه ای چهار گوش و به واسطه وجود آنتوسیانینها در آنها، به رنگ بنفش هستند. طول ساقه متفاوت بوده و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد و بین 30 تا 100 سانتی متر است. قسمت بالایی ساقه نسبت به قسمت پایینی از انشعابهی بیشتری برخوردار است.

در این گیاه ، برگها بلند، به طول 3 تا 9 و به عرض 1 تا 3 سانتی متر، بیضی شکل ، پهن، در کناره ها دندانه دار و به رنگ سبز تیره مشاهده می شوند. رگبرگ ها

به رنگ آبی و در پهنک برگ دارای انشعابهای فراوانی هستند. حفره های محتوی اسانس در هر دو طرف برگ وجود دارند.

گلهای نعناع، بنفش روشن و به صورت خوشه های مجتمع روی چرخه هایی قرار دارند که هر چرخه مرکب از 6 تا 7 گل است. عمر گلها بسیار کوتاه بوده و مدت کمی پس از تشکیل از گیاه جدا می شوند. میوه کپسولی، کوچک و به رنگ قرمز تیره است. بذر این گیاه فاقد قوه رویشی است. به واسطه وجود اسانس در پیکر رویشی ، گیاهان از بویی مطبوع و مزه ای خنک و کمی تند برخوردارند. اسانس در ابتدای رویش گیاهان ، در پیکر رویشی ساخته و ذخیره می گردد. با رشد گیاه، سرعت سنتز اسانس افزایش می یابد. اسانس در حفره های زیر کوتیکول ساخته و ذخیره می شود. برگها 2 تا 7/2 درصد و گلها 4 تا 6% اسانس دارند، معمولا” فاقد اسانس می باشند.

به طور متوسط ، مقدار اسانس در اندامهای هوایی گیاه 1 تا 5/1 درصد گزارش سده است. ترکیبات تشکیل دهنده اسانس به بیش از 20 نوع می رسد که مهمترین آنها «منتول» (40 تا 60%)می باشد. بیشترین مقدار «منتول»، در اسانس استخراج شده از برگهای جوان وجود دارد.

اسانس گلها مقدار کمی «منتول» دارد و مهمترین ترکیب آن را «منتوفوران»(10تا12%) تشکیل می دهد. از مواد دیگر اسانس نعناع، می توان از «منتون»(به مقدار 15تا 25%)،« پیپریتون» (به مقدار1/0تا 5/1درصد) ، «پولگون»(بیشتر در برگهای جوان وجود دارد) ، «پنن»،«سابینن»،«سینئول»و «متیل استات» نام برد.

برای خواندن ادامه مطلب اینجا کلیک کنید.